ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΔΑΣΗ

Καλοκαίρι του 1922. Ο Οδυσσέας απολαμβάνει τις διακοπές του στις Σπέτσες, όταν ξαφνικά εμφανίζονται στον ορίζοντα βάρκες γεμάτες κόσμο να πλησιάζουν στην ακτή. Ποιοι είναι άραγε αυτοί που τον αναγκάζουν να αλλάξει τα σχέδιά του και να επιστρέψει στην Αθήνα; Δείχνουν τόσο διαφορετικοί, ωστόσο, όταν καταφέρνει να ξεπεράσει την αναστάτωσή του και αποφασίζει να τους γνωρίσει καλύτερα, αντιλαμβάνεται πως οι ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους είναι ικανές να μεταμορφώσουν και τη δική του ζωή. Κι όσο για το μέλλον, αυτό κρύβεται μονάχα στο απέραντο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας. Ένα φανταστικό συναπάντημα του έφηβου ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) με μια οικογένεια Μικρασιατών προσφύγων ρίχνει άπλετο αισιόδοξο φως στις πιο σκοτεινές πτυχές της ελληνικής ιστορίας αλλά και στο σήμερα.

Μετά την καταστροφή της Σμύρνης χιλιάδες πρόσφυγες κατακλύζουν το λιμάνι του Πειραιά, ενώ το στρατιωτικό κίνημα που αναλαμβάνει επίσημα την άσκηση της εξουσίας απαιτεί την απομάκρυνση του βασιλιά. Η στρατοκρατούμενη διοίκηση πρέπει να φροντίσει για τη σίτιση και τη στέγαση των χαροκαμένων προσφύγων οι οποίοι, πέρα από τις ταλαιπωρίες τους, έχουν να υπομείνουν και τη σχεδόν εχθρική, σε πολλές περιπτώσεις, αντιμετώπιση από τους γηγενείς Έλληνες. Έχουν την ελπίδα ότι σύντομα θα επιστρέψουν στους τόπους καταγωγής τους, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΦΗΒΙΚΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2018 ΚΥΚΛΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
«Θα μας οδηγήσει πίσω το άρωμα από τις τριανταφυλλιές μας. Δε θα χαθούμε» είπε ο Δρόσος στην Αρετή, παρόλο που ήξερε πως ήταν ψέμα: οι τριανταφυλλιές τους είχαν καεί μαζί με την πρώτη τους ζωή. Στη νέα τους ζωή μένουν σ’ ένα θεωρείο θεάτρου, με μια άγνωστή τους γυναίκα που λέει πως είναι παιδιά της. Τα όνειρα κι οι εφιάλτες τους μπερδεύονται με των υπόλοιπων ενοίκων και με άγνωστες σκιές. Ισως γι’ αυτό η Αρετή αποφασίζει να ζει κρυμμένη μέσα σ’ ένα μπαούλο μέχρι που κάποια στιγμή εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Ένα αγόρι που βιοπορίζεται ως τσιράκι στην αγορά, μια κοπέλα που καθημερινά ράβει και ξηλώνει το πέπλο του νυφικού της μέσα σ’ ένα διάφανο δάσος από ανθισμένες κερασιές, ένας ηλικιωμένος με το κανονάκι του, ένα βουβό κορίτσι που όμως τραγουδάει θα προσπαθήσουν να βοηθήσουν τον Δρόσο στην ανεύρεση της αδερφής του και της αλήθειας. Και ίσως περισσότερο απ’ όλους θα βοηθήσει ο Άριελ, το αιθέριο πνεύμα από την «Τρικυμία», του Σαίξπηρ· αφού όταν ζεις σ’ ένα θέατρο, η ζωή, τελικά, μπορεί να παίρνει πολλά και διαφορετικά πρόσωπα. Μια ιστορία για την απώλεια, τον πόνο, την προσφυγιά, αλλά και για την παρηγορητική δύναμη της φαντασίας, της συμπόνιας και της ανθρωπιάς, εμπνευσμένη από το πραγματικό συμβάν της εγκατάστασης Μικρασιατών προσφύγων στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, το 1922.

Ένα κορίτσι με πλούσια φαντασία ξεκινάει από έναν παραμυθένιο κόσμο, για να βρεθεί γρήγορα μπλεγμένη με θύελλες οικογενειακές, πολεμικές, κοινωνικές. Τ’ όνομά μου είναι Αλίκη Μάγη. Μα, αν βιάζομαι να σας συστηθώ, δεν πάει να πει πως είμαι και η κεντρική ηρωίδα. Μια αφηγήτρια είμαι. Οι ήρωες είναι πολλοί και ο καθένας προβάλλει με την ώρα του, γέννημα θρέμμα της ταραγμένης του εποχής.

Εκατό σχεδόν χρόνια πέρασαν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το 1922 είναι η χρονιά που γράφτηκε μια αιματοκυλισμένη σελίδα της σύγχρονης ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας. Η Μικρά Ασία με τις πολυάνθρωπες ελληνικές αποικίες και τη Σμύρνη, το σταυροδρόμι των πολιτισμών όπου ο ελληνισμός δέσποζε, είχε οριστικά χαθεί. Μαζί της καταστράφηκε και ένας ακμαίος πολιτισμός. Το αφήγημα της Μαριάννας Κουμαριανού επαναφέρει μνήμες μιας ζωής που έσφυζε στα Μικρασιατικά παράλια. Τσεσμέ, Έφεσος, Αϊβαλί, Κορδελιό, το κοσμοπολίτικο Αϊδίνι και φυσικά το «Παρίσι του Λεβάντε», η Σμύρνη, με την Μπέλλα Βίστα, την Πούντα, τον Φραγκομαχαλά και όλες τις κοινότητες των εθνών, τις αμέτρητες συντεχνίες, τα ιδρύματα, τα σχολεία, τα τυπογραφεία, τους εμπορικούς οίκους και όλο το ανθρωπομελίσσι που συμβίωνε στην Ιωνία. Η αναπόληση έχει την προσωπική, μυθοπλαστική ματιά της συγγραφέως και γίνεται μέσα από τα μάτια ενός παιδιού σαν μια υπόμνηση για να μη σβήσει ο χρόνος ό,τι υπήρξε και ένα ερέθισμα να συλλογιστούμε τα ανθρώπινα δεινά. Αυτό ίσως θα ήθελε και η Δίδω, το κορίτσι που έφυγε από το Αϊδίνι και εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη έως την καταστροφή της. Η Δίδω Σωτηρίου (1909-2004) έζησε μέσα στη θύελλα κι αργότερα έγραψε για όσα βίωσε, για το πόσο «θηρίο είν’ ο άνθρωπος», για τους Νεκρούς και για τα Ματωμένα Χώματα, με «μοναδική έγνοια να συμβάλλω στην ανάπλαση ενός κόσμου που χάθηκε για πάντα, να μην ξεχνούν οι παλιοί, να βγάλουν σωστή κρίση οι νέοι».